Nhiều người dùng vẫn còn lo lắng về khả năng pin xe điện cháy và cách ứng phó. Liệu loại năng lượng hiện đại này có thực sự tiềm ẩn rủi ro cao như đồn đoán hay không? Bài viết này từ Brixton Việt Nam sẽ làm rõ những thắc mắc phổ biến nhất về sự an toàn của pin xe điện và điều cần biết để phòng ngừa, ứng phó.
Pin xe điện có thực sự an toàn?
Pin xe điện là trái tim của hệ thống năng lượng trên các phương tiện di chuyển chạy bằng điện, đảm nhận vai trò lưu trữ và cung cấp nguồn điện cho mọi hoạt động từ động cơ đến các thiết bị phụ trợ. Các công nghệ pin phổ biến hiện nay trên xe điện chủ yếu là pin Lithium-ion và đặc biệt là pin LFP (Lithium Ferrous Phosphate), được đánh giá cao về mật độ năng lượng và chu kỳ sạc xả.
Với thiết kế kỹ thuật tiên tiến bao gồm nhiều lớp vật liệu bảo vệ, hệ thống quản lý pin (BMS) thông minh giám sát chặt chẽ các thông số như nhiệt độ, điện áp, dòng sạc/xả, pin xe điện hiện đại có khả năng chống chịu tốt trước các tác động thông thường từ môi trường bên ngoài. Điều này giúp giảm thiểu đáng kể nguy cơ dẫn đến các sự cố nghiêm trọng. Thực tế cho thấy, pin xe điện không dễ cháy đột ngột hoặc tự phát trong điều kiện sử dụng bình thường và đúng cách như một số lo ngại. Các trường hợp cháy hoặc nổ pin thường chỉ xảy ra khi có các yếu tố tác động bất thường hoặc lỗi kỹ thuật nghiêm trọng.
Các yếu tố có thể dẫn đến sự cố cháy nổ pin xe điện bao gồm va đập mạnh gây biến dạng hoặc thủng vỏ pin, tình trạng chai pin hoặc hỏng hóc nghiêm trọng do sử dụng lâu ngày không đúng cách, tiếp xúc trực tiếp với ngọn lửa hoặc nguồn nhiệt cao bên ngoài, hoặc lỗi hệ thống điện như quá tải khi sạc, ngắn mạch dẫn đến quá nhiệt. Tuy nhiên, với công nghệ ngày càng phát triển và các quy định an toàn nghiêm ngặt, xác suất xảy ra những tình huống này trên các sản phẩm chất lượng đã giảm đi đáng kể.
Nguy cơ cháy nổ: Xe điện so với xe xăng
Khi so sánh mức độ an toàn cháy nổ giữa các loại phương tiện, số liệu thống kê toàn cầu mang lại cái nhìn khách quan. Theo các nghiên cứu tổng hợp dữ liệu từ các tổ chức uy tín về giao thông và an toàn, số vụ cháy liên quan đến xe điện vẫn thấp hơn đáng kể so với xe sử dụng động cơ đốt trong truyền thống. Điều này bác bỏ những lầm tưởng cho rằng xe điện dễ cháy hơn.
Phân tích từ chuyên trang bảo hiểm Auto Insurance EZ, dựa trên dữ liệu từ Ủy ban Thống kê giao thông và Ủy ban An toàn giao thông Quốc gia Mỹ (NTSB), đã chỉ ra rằng nguy cơ cháy ở xe hybrid (kết hợp xăng và điện) là cao nhất, với tỷ lệ khoảng 3.475 vụ trên 100.000 xe bán ra. Xe chạy hoàn toàn bằng xăng có tỷ lệ thấp hơn, khoảng 1.530 vụ trên 100.000 xe. Đáng chú ý, xe điện có tỷ lệ cháy thấp nhất, chỉ khoảng 25 vụ trên 100.000 xe. Những số liệu này cho thấy, từ góc độ thống kê, xe điện an toàn hơn đáng kể về nguy cơ cháy nổ so với cả xe xăng và xe hybrid.
<>Xem Thêm Bài Viết:<>- Cách khởi động xe ô tô đúng kỹ thuật và an toàn
- Lấy Gió Ngoài Xe Ô Tô: Hướng Dẫn Chi Tiết Cho Người Mới
- Kinh nghiệm du lịch Phú Quốc bằng xe máy chi tiết
- Đánh giá Chi Tiết Hyundai Santa Fe 2023
- Chi tiết xe đạp thể thao nữ GIANT MEME 2
Nguyên nhân dẫn đến cháy xe xăng thường đa dạng và có thể bắt nguồn từ những tình huống tưởng chừng đơn giản. Hơi xăng là chất lỏng dễ bay hơi và rất dễ bắt lửa. Chỉ cần một tia lửa nhỏ từ hệ thống điện, một tàn thuốc lá vô tình rơi xuống, hoặc thậm chí là nhiệt độ cao từ ống xả tiếp xúc với các vật liệu dễ cháy như lá khô, rác thải cũng có thể gây ra hỏa hoạn nhanh chóng. Trong khi đó, cơ chế gây cháy của pin xe điện thường phức tạp hơn và ít nhạy cảm với các tác nhân bên ngoài thông thường.
Tiêu chuẩn kiểm định an toàn pin xe điện tại Việt Nam
Tại Việt Nam, sự phát triển của xe máy điện đã được đi kèm với các quy định kỹ thuật nhằm đảm bảo an toàn cho người sử dụng và cộng đồng. Từ năm 2015, quy chuẩn kỹ thuật quốc gia QCVN 91:2015/BGTVT đã được ban hành để quy định các tiêu chuẩn về ắc-quy sử dụng cho mô-tô và xe gắn máy điện. Sau đó, quy chuẩn này đã được thay thế và cập nhật bằng QCVN 91:2019/BGTVT vào năm 2019, với các yêu cầu ngày càng chi tiết và khắt khe hơn.
Các quy chuẩn này bao gồm một loạt các bài thử nghiệm đặc tính an toàn mà pin (ắc-quy) xe điện bắt buộc phải vượt qua trước khi được phép lưu thông trên thị trường. Các bài thử nghiệm này được thiết kế để mô phỏng các điều kiện khắc nghiệt hơn nhiều so với môi trường vận hành thực tế thông thường của xe. Ví dụ, pin phải trải qua các bài kiểm tra khả năng chịu đựng khi bị nạp điện quá mức (overcharging), phóng điện quá mức (over-discharging), khả năng chống chịu hiện tượng ngắn mạch (short circuit), và khả năng chịu đựng các rung động mạnh trong quá trình di chuyển.
Việc đáp ứng đầy đủ các tiêu chuẩn kỹ thuật quốc gia là điều kiện bắt buộc để xe điện được cấp phép lưu hành. Điều này đảm bảo rằng những chiếc xe được bán ra thị trường đã được kiểm định và chứng nhận về các khía cạnh an toàn quan trọng, đặc biệt là hệ thống pin. Bên cạnh đó, nếu người dùng tuân thủ nghiêm ngặt các hướng dẫn sử dụng, sạc pin và bảo dưỡng từ nhà sản xuất, nguy cơ xảy ra sự cố cháy nổ trên xe máy điện sẽ giảm thiểu đáng kể, gần như rất hiếm khi xảy ra.
Một số nhà sản xuất xe điện còn tích hợp thêm các tính năng an toàn nâng cao vào bộ pin của họ. Ví dụ, pin có thể được trang bị cảm biến nhiệt độ để tự động ngắt điện khi phát hiện nhiệt độ tăng cao bất thường. Công nghệ thiết kế cell pin cũng được cải tiến để hạn chế sự lan truyền của ngọn lửa hoặc nhiệt độ giữa các cell khi một cell gặp sự cố, ngăn chặn phản ứng dây chuyền. Ngoài ra, hệ thống sạc thông minh có thể tự động ngắt kết nối khi pin đã đầy, tránh tình trạng sạc nhồi hoặc quá tải kéo dài. Những cải tiến này góp phần nâng cao tối đa mức độ an toàn của pin xe điện.
Hiện tượng cháy pin xe điện là gì và khó dập tắt ra sao?
Khi nói đến pin xe điện cháy, điều quan trọng cần hiểu là cơ chế gây cháy của loại pin này khác biệt đáng kể so với các vật liệu dễ cháy thông thường. Khi một cell pin Lithium-ion hoặc LFP bị hỏng nghiêm trọng do va đập, đoản mạch nội bộ, quá nhiệt hoặc lão hóa, một phản ứng hóa học dây chuyền có thể xảy ra gọi là “thoát nhiệt” (thermal runaway). Đây là một quá trình tự duy trì, trong đó nhiệt độ tăng lên cực nhanh, giải phóng khí dễ cháy và làm các cell pin lân cận cũng nóng lên và bốc cháy theo, tạo thành một chuỗi phản ứng lan rộng khắp khối pin.
Điểm mấu chốt khiến pin xe điện cháy trở nên nguy hiểm và khó dập tắt bằng phương pháp truyền thống là phản ứng thoát nhiệt này diễn ra bên trong các cell pin kín và tự sản sinh ra oxy hoặc các chất khí dễ cháy khác. Do đó, việc chỉ đơn thuần cắt nguồn cung cấp oxy từ môi trường bên ngoài (như dùng bình chữa cháy CO2 hoặc bột) thường không hiệu quả để ngăn chặn hoàn toàn phản ứng bên trong. Nước, dù có tác dụng làm mát, cũng gặp khó khăn trong việc tiếp cận sâu vào bên trong khối pin để hạ nhiệt đủ nhanh nhằm dừng phản ứng dây chuyền. Thậm chí, trong một số trường hợp hóa học của pin Lithium, nước có thể phản ứng với kim loại kiềm, sinh ra khí hydro dễ cháy và làm tình hình tồi tệ hơn (dù điều này ít phổ biến với các loại pin sử dụng cho xe điện hiện đại như LFP).
Quá trình cháy của pin xe điện thường tạo ra rất nhiều khói độc và nhiệt độ cực cao. Việc dập tắt hoàn toàn đám cháy pin đòi hỏi các kỹ thuật chuyên biệt, thường là sử dụng lượng nước rất lớn để làm mát toàn bộ khối pin xuống dưới ngưỡng nhiệt độ tự cháy của các cell còn lại, hoặc sử dụng các loại hóa chất chuyên dụng có khả năng ngắt chuỗi phản ứng hóa học (dù hiệu quả còn hạn chế). Trong nhiều trường hợp, biện pháp tốt nhất mà lính cứu hỏa áp dụng là cô lập đám cháy, bảo vệ môi trường xung quanh và sử dụng nước để làm mát liên tục, cho phép pin tự cháy hết một cách có kiểm soát trong khi đảm bảo an toàn. Do tính phức tạp và nguy hiểm, việc tự ý cố gắng dập tắt đám cháy pin xe điện bằng các phương tiện thông thường là cực kỳ rủi ro và không được khuyến cáo.
Các biện pháp phòng ngừa và xử lý khi pin xe điện gặp sự cố
Để giảm thiểu tối đa nguy cơ pin xe điện cháy, người dùng cần thực hiện nhiều biện pháp phòng ngừa trong quá trình sử dụng và bảo quản. Đầu tiên và quan trọng nhất là lựa chọn mua xe máy điện và pin từ các nhà sản xuất uy tín, có nguồn gốc xuất xứ rõ ràng và sản phẩm đã được kiểm định, chứng nhận theo các tiêu chuẩn an toàn quốc gia như QCVN. Việc này đảm bảo bạn đang sử dụng pin chất lượng, được thiết kế và sản xuất theo đúng quy trình kỹ thuật, giảm thiểu nguy cơ lỗi từ nhà sản xuất.
Thứ hai, cần đặc biệt chú ý đến việc bảo vệ pin khỏi các tác động vật lý mạnh. Tránh để pin bị rơi, va đập hoặc bị vật nặng đè lên có thể gây hư hỏng cấu trúc bên trong, dẫn đến đoản mạch và nguy cơ cháy nổ. Nếu phát hiện pin có dấu hiệu bất thường như bị phồng, biến dạng hoặc nóng lên đột ngột ngay cả khi không sạc/sử dụng, cần ngừng sử dụng ngay lập tức và đưa pin đến trung tâm bảo hành hoặc đơn vị chuyên nghiệp để kiểm tra. Pin xe điện bị phồng là dấu hiệu cảnh báo nguy hiểm cần được xử lý kịp thời.
Quy trình sạc pin cũng đóng vai trò cực kỳ quan trọng trong việc đảm bảo an toàn. Luôn sử dụng bộ sạc chính hãng hoặc bộ sạc tương thích được nhà sản xuất khuyến cáo. Tránh sử dụng các loại sạc kém chất lượng, không rõ nguồn gốc vì chúng có thể không kiểm soát được điện áp và dòng sạc, gây quá tải cho pin. Nên sạc pin ở nơi khô ráo, thoáng mát, tránh xa các vật liệu dễ cháy như giấy, vải, xăng dầu và nguồn nhiệt cao. Hạn chế sạc pin qua đêm hoặc sạc không có sự giám sát, đặc biệt là với các bộ sạc cũ hoặc pin đã sử dụng lâu. Chỉ sử dụng nguồn điện và điện áp phù hợp theo hướng dẫn. Tuyệt đối không vừa cắm sạc vừa vận hành xe.
Ngoài ra, việc kiểm tra và bảo dưỡng định kỳ hệ thống điện và pin xe máy điện là cần thiết. Hãy đưa xe đến các trung tâm bảo hành ủy quyền để kiểm tra tình trạng pin, dây dẫn, bộ sạc và hệ thống quản lý pin (BMS) nhằm phát hiện sớm các dấu hiệu xuống cấp hoặc lỗi tiềm ẩn. Việc tuân thủ các nguyên tắc sử dụng an toàn này giúp kéo dài tuổi thọ pin và đảm bảo an toàn tối đa cho bạn và phương tiện.
Trong trường hợp không may xảy ra sự cố pin xe điện cháy, điều quan trọng nhất là giữ bình tĩnh và hành động nhanh chóng nhưng an toàn. Tuyệt đối không cố gắng tự mình dập tắt đám cháy bằng các phương tiện thông thường như nước hoặc bình chữa cháy bột/CO2 nếu bạn không được đào tạo chuyên nghiệp, vì điều này có thể không hiệu quả và thậm chí làm tăng nguy hiểm. Thay vào đó, hãy ngay lập tức di chuyển mọi người ra khỏi khu vực nguy hiểm, giữ khoảng cách an toàn và gọi ngay cho lực lượng cảnh sát phòng cháy chữa cháy và cứu nạn, cứu hộ (114). Cung cấp thông tin chi tiết về vị trí và loại phương tiện đang cháy để lực lượng chức năng có phương án xử lý phù hợp nhất với đặc thù đám cháy pin xe điện.
Tóm lại, nguy cơ pin xe điện cháy là có nhưng rất thấp khi sử dụng pin chất lượng, tuân thủ hướng dẫn và bảo dưỡng định kỳ. Hiểu rõ tính chất của pin giúp chúng ta phòng ngừa hiệu quả và ứng phó đúng cách với mọi sự cố có thể xảy ra. Tại Brixton Việt Nam, chúng tôi luôn cập nhật thông tin hữu ích giúp người dùng an tâm khi sử dụng xe điện và các công nghệ liên quan.
FAQ về Pin Xe Điện Cháy
Pin xe điện cháy có dập tắt được bằng nước không?
Việc dập tắt đám cháy pin xe điện bằng nước thông thường rất khó khăn và thường không hiệu quả để ngăn chặn hoàn toàn phản ứng cháy bên trong (thoát nhiệt). Nước chủ yếu được sử dụng bởi lính cứu hỏa chuyên nghiệp với lượng rất lớn để làm mát khối pin và ngăn phản ứng cháy lan sang các cell pin hoặc vật liệu lân cận, chứ không trực tiếp dập tắt phản ứng hóa học bên trong cell. Không nên tự ý dùng nước để dập nếu không có sự hướng dẫn.
Nguyên nhân phổ biến nhất khiến pin xe điện bị cháy là gì?
Các nguyên nhân chính gây cháy pin xe điện thường bao gồm: hư hỏng vật lý nghiêm trọng (va đập mạnh, thủng pin), sử dụng bộ sạc không tương thích hoặc kém chất lượng gây quá tải/ngắn mạch, pin bị lỗi hoặc lão hóa nghiêm trọng (ví dụ: pin xe điện bị phồng), hoặc tiếp xúc với nguồn nhiệt bên ngoài cường độ cao.
Làm thế nào để biết pin xe điện của tôi có dấu hiệu không an toàn?
Các dấu hiệu cần lưu ý bao gồm: pin bị phồng, biến dạng vỏ, nóng lên bất thường khi không sử dụng hoặc sạc, có mùi lạ, xe báo lỗi liên quan đến pin, hoặc hiệu suất giảm sút đột ngột. Nếu phát hiện bất kỳ dấu hiệu nào trong số này, hãy ngừng sử dụng pin và đưa đi kiểm tra bởi chuyên gia ngay lập tức.
Sạc pin xe điện qua đêm có an toàn không?
Việc sạc pin xe điện qua đêm tiềm ẩn rủi ro nếu hệ thống sạc hoặc pin gặp lỗi, đặc biệt là khi không có giám sát. Mặc dù các hệ thống quản lý pin (BMS) hiện đại có tính năng ngắt sạc khi đầy, nhưng để đảm bảo an toàn tối đa, nên hạn chế sạc qua đêm và sạc ở nơi thoáng khí, tránh xa vật liệu dễ cháy. Luôn sử dụng bộ sạc chính hãng và kiểm tra định kỳ hệ thống sạc.
