Lẫy chuyển số trên vô lăng đang trở thành trang bị phổ biến, mang lại khả năng kiểm soát vượt trội và cảm giác lái thể thao, hiện đại cho người điều khiển xe ô tô. Đây không chỉ là một tiện ích sang trọng mà còn hỗ trợ tài xế trong nhiều tình huống lái xe khác nhau.
Lẫy chuyển số là gì?
Lẫy chuyển số, hay còn gọi là cần số vô lăng, về cơ bản là các công tắc điều khiển điện tử được đặt ngay phía sau vô lăng. Chúng thường được thiết kế đối xứng, với một lẫy ở bên phải (thường ký hiệu +) để tăng số và một lẫy ở bên trái (thường ký hiệu -) để giảm số. Mục đích chính của hệ thống này là cho phép người lái tự thực hiện thao tác sang số một cách nhanh chóng mà không cần rời tay khỏi vô lăng.
Khác với cần số truyền thống yêu cầu người lái phải di chuyển tay để thực hiện thao tác sang số, lẫy chuyển số giữ cho cả hai tay luôn ở vị trí lái trên vô lăng. Điều này đặc biệt quan trọng trong những tình huống đòi hỏi sự tập trung cao độ và phản xạ nhanh, giúp tăng cường an toàn khi điều khiển phương tiện trên đường.
Cơ chế hoạt động của lẫy chuyển số
Hoạt động của lẫy chuyển số khá đơn giản và trực quan. Khi người lái gạt lẫy (+) hoặc lẫy (-), một tín hiệu điện tử sẽ được gửi ngay lập tức đến bộ điều khiển động cơ (ECU) hoặc bộ điều khiển hộp số của xe. Đây là bộ não xử lý các yêu cầu từ người lái và điều khiển hệ thống truyền động.
Dựa trên tín hiệu nhận được, ECU sẽ phân tích các thông số hoạt động hiện tại của xe như tốc độ, vòng tua máy, tải trọng động cơ và vị trí chân ga để quyết định xem có thể thực hiện lệnh sang số hay không. Nếu điều kiện cho phép, ECU sẽ gửi lệnh đến hộp số để thực hiện việc tăng hoặc giảm cấp số tương ứng. Lẫy chuyển số thường hoạt động hiệu quả nhất khi xe đang ở chế độ bán tự động (Manual – M) hoặc các chế độ lái thể thao (Sport – S, Sport+) nơi quyền kiểm soát sang số được ưu tiên cho người lái.
Lẫy chuyển số so với hộp số sàn truyền thống
Lẫy chuyển số được phát triển để mang lại sự kết hợp giữa sự tiện lợi của hộp số tự động và khả năng kiểm soát của hộp số sàn. So với hộp số sàn tiêu chuẩn, lẫy chuyển số loại bỏ hoàn toàn thao tác đạp côn và gạt cần số vật lý. Điều này giúp giảm thời gian sang số đáng kể và đặc biệt hữu ích trong các tình huống cần phản ứng nhanh như tăng tốc đột ngột hoặc phanh động cơ.
<>Xem Thêm Bài Viết:<>- Tìm hiểu về Minivan: Xe đa dụng cho gia đình Việt
- Học Phí Lái Xe Ô Tô Hạng C: Toàn Diện Chi Phí & Điều Kiện Mới Nhất
- Kinh nghiệm chinh phục Hà Nội bằng xe máy
- Khắc phục lỗi EPC trên Audi hiệu quả
- Các hãng xe ô tô của Italy: Biểu tượng đẳng cấp và đam mê
Hầu hết các mẫu xe hiện đại trang bị lẫy chuyển số đều kết nối với các loại hộp số tiên tiến như hộp số tự động tuần tự, hộp số ly hợp kép (DCT) hoặc hộp số biến thiên liên tục giả lập cấp số (CVT). Trong khi hộp số sàn đòi hỏi người lái phải liên tục tính toán và chọn đúng cấp số để duy trì dải vòng tua tối ưu, lẫy chuyển số cho phép thực hiện việc này chỉ bằng một cái gạt tay nhẹ nhàng, tập trung hơn vào việc điều khiển vô lăng và quan sát đường đi.
Đặc biệt khi di chuyển trên đường cao tốc hoặc những cung đường dài, việc sử dụng lẫy chuyển số để chủ động lên số cao hơn có thể giúp động cơ hoạt động ở vòng tua thấp hơn, giảm tiếng ồn và góp phần tiết kiệm nhiên liệu hiệu quả hơn so với việc để hộp số tự động hoàn toàn tự quyết định. Sự linh hoạt này mang lại trải nghiệm lái mượt mà và thoải mái hơn trên những hành trình dài.
Những công dụng thực tế của lẫy chuyển số
Lẫy chuyển số không chỉ là một trang bị mang tính thẩm mỹ hay biểu tượng cho sự hiện đại. Nó mang lại nhiều lợi ích thiết thực trong các tình huống lái xe hàng ngày và đặc biệt.
Tận dụng phanh động cơ khi đổ dốc
Khi di chuyển trên các đoạn đường đèo dốc dài, việc rà phanh liên tục có thể khiến hệ thống phanh bị quá nhiệt, giảm hiệu quả phanh và tiềm ẩn nguy cơ mất an toàn. Lẫy chuyển số cho phép người lái chủ động giảm cấp số bằng cách gạt lẫy (-). Việc về số thấp hơn sẽ tận dụng lực cản của động cơ để làm chậm xe, giảm bớt áp lực cho hệ thống phanh chính.
Cách thực hiện đơn giản là nhấp lẫy (-) để chuyển về các số thấp hơn (ví dụ: từ D về 3, rồi 2, 1 tùy độ dốc) cho đến khi đạt được tốc độ mong muốn mà không cần dùng phanh quá nhiều. Khi độ dốc giảm hoặc muốn tăng tốc lại, chỉ cần nhấp lẫy (+) để lên số. Nguyên tắc kinh nghiệm “lên dốc số nào, xuống dốc số đó” cũng có thể áp dụng dễ dàng hơn với lẫy chuyển số để duy trì tốc độ kiểm soát.
Tăng cường lực kéo khi leo dốc
Tương tự như khi đổ dốc, lẫy chuyển số phát huy tác dụng khi xe cần lực kéo mạnh để vượt qua đoạn dốc cao. Thay vì để hộp số tự động tự điều chỉnh, người lái có thể chủ động về số thấp hơn bằng lẫy (-) ngay trước khi lên dốc hoặc khi đang lên dốc mà cảm thấy xe bị ì.
Việc về số thấp hơn (ví dụ: từ D về 3 hoặc 2) sẽ đẩy vòng tua động cơ lên cao hơn, tạo ra mô-men xoắn lớn hơn, giúp xe có đủ lực để leo dốc một cách mạnh mẽ và mượt mà hơn. Điều này mang lại sự tự tin và an toàn hơn khi chinh phục những con đường đồi núi hoặc đoạn dốc cầu vượt cao.
Hỗ trợ vượt xe an toàn hơn
Tình huống vượt xe khác đòi hỏi khả năng tăng tốc nhanh và dứt khoát. Sử dụng lẫy chuyển số để về số thấp ngay trước khi bắt đầu thao tác vượt sẽ giúp động cơ phản ứng nhanh hơn và cung cấp lực kéo cần thiết để xe vọt lên vượt qua xe phía trước một cách an toàn và hiệu quả hơn so với việc chỉ đạp mạnh chân ga ở số hiện tại.
Việc chủ động giảm số giúp xe đạt được dải vòng tua tối ưu cho khả năng tăng tốc, hoàn thành việc vượt xe nhanh chóng và giảm thiểu thời gian di chuyển ở làn đường đối diện (nếu có). Ngoài ra, trong các khu vực cần di chuyển chậm và kiểm soát tốc độ chính xác qua địa hình phức tạp, người lái có thể dùng lẫy chuyển số để giữ xe ở các cấp số 1 hoặc 2 thay vì để hộp số tự động tự nhảy số liên tục.
Góp phần tiết kiệm nhiên liệu
Đối với những người lái đã làm quen với lẫy chuyển số, việc chủ động sang số có thể mang lại lợi ích về tiêu hao nhiên liệu trong một số trường hợp. Khi đã đạt được tốc độ mong muốn, người lái có thể nhanh chóng gạt lẫy (+) để lên số cao hơn mức mà hộp số tự động có thể tự động chuyển.
Thao tác này, đặc biệt khi kết hợp với việc nhả chân ga nhẹ nhàng, giúp giảm sức cản từ động cơ và cho phép xe lướt đi theo quán tính hiệu quả hơn. Trên các mẫu xe hiện đại có tính năng tự động ngắt nhiên liệu khi xe ở số cao và không đạp ga, việc chủ động về số cao sớm có thể góp phần giảm lượng xăng tiêu thụ trên các đoạn đường bằng phẳng.
Kiểm soát xe trên đường trơn trượt
Mặt đường trơn trượt do mưa hoặc băng tuyết đòi hỏi người lái phải điều khiển xe một cách nhẹ nhàng và kiểm soát tốc độ chặt chẽ để tránh bị mất lái. Lẫy chuyển số là công cụ hữu ích trong tình huống này. Thay vì bắt đầu di chuyển ở số 1 (thường có lực kéo lớn dễ gây trượt bánh), người lái có thể sử dụng lẫy (+) để vào ngay số 2 khi khởi hành.
Tương tự, khi cần giảm tốc độ trên đường trơn, việc sử dụng lẫy chuyển số để về số (-) và tận dụng phanh động cơ sẽ hiệu quả và an toàn hơn so với việc đột ngột rà phanh, vốn có thể khóa bánh xe và gây trượt. Khả năng chủ động kiểm soát cấp số giúp duy trì độ bám đường tốt hơn trong điều kiện bất lợi.
Xử lý tình huống mất phanh
Trong trường hợp khẩn cấp khi hệ thống phanh chính bị mất hiệu quả, lẫy chuyển số trở thành một biện pháp quan trọng để làm chậm xe. Người lái cần nhanh chóng chuyển hộp số sang chế độ bán tự động (M hoặc S) và sử dụng lẫy (-) để liên tục về các cấp số thấp hơn.
Mỗi lần về số thấp hơn, lực cản của động cơ sẽ tăng lên đáng kể, giúp giảm tốc độ của xe một cách hiệu quả. Đây là kỹ thuật phanh động cơ khẩn cấp đòi hỏi sự bình tĩnh và thao tác dứt khoát. Việc nắm rõ cách sử dụng lẫy chuyển số trong tình huống này có thể tạo ra sự khác biệt lớn về an toàn khi gặp sự cố về phanh.
Nâng cao khả năng đi off-road
Đối với những người yêu thích khám phá các cung đường địa hình phức tạp, lẫy chuyển số mang lại lợi ích đáng kể. Hộp số tự động thông thường đôi khi có thể phản ứng chậm hoặc chọn sai cấp số trong điều kiện off-road gập ghềnh, lầy lội, hoặc leo đá.
Việc sử dụng lẫy chuyển số cho phép người lái chủ động duy trì cấp số thấp để có lực kéo tối đa khi cần vượt qua chướng ngại vật, hoặc giữ ở số cao hơn để lướt qua đoạn đường cát lún. Khả năng kiểm soát chính xác thời điểm và cấp độ sang số giúp xe vượt địa hình khó khăn hiệu quả và an toàn hơn, đồng thời giảm thiểu nguy cơ làm kẹt xe hoặc hư hỏng hộp số do hoạt động không phù hợp.
Lợi ích khác và hạn chế tiềm ẩn của lẫy chuyển số
Bên cạnh những công dụng cụ thể trong các tình huống lái, lẫy chuyển số còn mang đến những giá trị khác về trải nghiệm và có một vài điểm cần lưu ý khi sử dụng.
Tăng trải nghiệm lái thể thao
Một trong những lý do khiến lẫy chuyển số được ưa chuộng trên các mẫu xe hiện đại, đặc biệt là xe thể thao hoặc phiên bản thể thao, chính là khả năng nâng cao cảm giác lái. Việc chủ động sang số bằng lẫy mang lại sự kết nối trực tiếp hơn với xe, tạo cảm giác như đang điều khiển một chiếc xe đua.
Phản hồi nhanh chóng của hộp số khi sử dụng lẫy chuyển số mang đến trải nghiệm lái năng động và phấn khích hơn. Người lái có thể dễ dàng thực hiện các thao tác “vê ga” hoặc giảm số nhanh để chuẩn bị vào cua, từ đó tăng thêm niềm vui và sự tương tác với chiếc xe trên mỗi hành trình.
Những lưu ý khi sử dụng lẫy chuyển số
Mặc dù tiện lợi, người lái không nên quá phụ thuộc vào lẫy chuyển số mà quên đi việc hiểu rõ về hoạt động của động cơ và hộp số. Hệ thống này có các giới hạn an toàn để bảo vệ động cơ và hộp số, ví dụ như sẽ không cho phép về số quá thấp khi vòng tua máy đang quá cao. Tuy nhiên, việc sử dụng sai cách (ví dụ: liên tục chuyển số một cách đột ngột, không phù hợp với tốc độ) vẫn có thể gây hao mòn nhanh hơn cho các bộ phận truyền động.
Hơn nữa, trong một số trường hợp, đặc biệt là khi cần tăng tốc tối đa trên đường thẳng, hộp số tự động ở chế độ Sport hoặc chế độ hoàn toàn tự động có thể sang số nhanh và chính xác hơn so với thao tác bằng lẫy của người lái thiếu kinh nghiệm. Do đó, việc luyện tập để sử dụng lẫy chuyển số thành thạo và hiểu rõ giới hạn của xe là điều quan trọng để phát huy tối đa hiệu quả của trang bị này.
FAQs về Lẫy Chuyển Số
Lẫy chuyển số là gì và được dùng khi nào là những câu hỏi thường gặp. Dưới đây là một số giải đáp chi tiết hơn:
- Lẫy chuyển số có trên mọi xe số tự động không?
Không phải tất cả các mẫu xe số tự động đều được trang bị lẫy chuyển số. Tính năng này thường xuất hiện trên các phiên bản cao cấp hơn, các mẫu xe có thiên hướng thể thao, hoặc trong các gói trang bị tùy chọn. Bạn nên kiểm tra thông số kỹ thuật của từng dòng xe cụ thể. - Khi nào nên dùng lẫy chuyển số thay vì để số D?
Nên dùng lẫy chuyển số khi bạn cần kiểm soát cấp số một cách chủ động hơn so với chế độ tự động hoàn toàn. Các tình huống phổ biến bao gồm đổ dốc (để phanh động cơ), leo dốc, vượt xe khác (để tăng tốc nhanh), di chuyển trên đường trơn trượt hoặc địa hình phức tạp, và khi muốn có trải nghiệm lái thể thao hơn. - Dùng lẫy chuyển số có làm hại hộp số không?
Khi sử dụng đúng cách, lẫy chuyển số không làm hại hộp số. Các hệ thống hiện đại đều có cơ chế bảo vệ để ngăn chặn những thao tác có thể gây hại (ví dụ: về số quá thấp ở tốc độ cao). Tuy nhiên, việc lạm dụng hoặc sử dụng không phù hợp liên tục có thể làm tăng tải trọng lên hộp số. Hãy luôn lắng nghe phản ứng của xe và tránh những thao tác đột ngột, không cần thiết.
Hy vọng rằng những thông tin chi tiết về lẫy chuyển số trên vô lăng, từ định nghĩa, cách hoạt động đến những công dụng và lưu ý khi sử dụng, đã mang lại cái nhìn đầy đủ cho bạn đọc. Nắm vững cách sử dụng trang bị này sẽ giúp bạn tận hưởng trải nghiệm lái xe an toàn, tiện lợi và thú vị hơn. Tiếp tục theo dõi Brixton Việt Nam để cập nhật thêm nhiều kiến thức hữu ích về xe cộ nhé.
