Lẫy chuyển số là một trang bị hiện đại ngày càng xuất hiện phổ biến trên các dòng xe hộp số tự động. Nằm ngay sau vô lăng, tiện ích này mang lại sự tiện lợi và tăng cường khả năng kiểm soát cho người lái trong nhiều tình huống. Việc hiểu rõ về lẫy chuyển số không chỉ giúp bạn thao tác xe mượt mà hơn mà còn đảm bảo an toàn và tối ưu hiệu suất. Hãy cùng tìm hiểu chi tiết về công nghệ này.
Lẫy Chuyển Số Là Gì?
Lẫy chuyển số, còn được gọi là paddle shifter, là một cặp công tắc hoặc cần gạt nhỏ thường được đặt ở phía sau vô lăng, đối xứng qua trục lái. Chúng là giao diện điện tử giúp người lái tương tác trực tiếp với hộp số tự động. Thay vì phải rời tay khỏi vô lăng để thao tác với cần số trung tâm, tài xế chỉ cần dùng các ngón tay để đẩy hoặc kéo lẫy này nhằm lên hoặc xuống cấp số mong muốn.
Trong thiết kế điển hình, lẫy bên phải thường mang dấu “+” để tăng số (chuyển lên số cao hơn), còn lẫy bên trái mang dấu “-” để giảm số (chuyển xuống số thấp hơn). Sự xuất hiện của lẫy chuyển số mang lại cảm giác lái thể thao và cao cấp hơn, đồng thời cải thiện tính an toàn khi người lái có thể giữ cả hai tay trên vô lăng ngay cả khi thực hiện thao tác chuyển số. Điều này đặc biệt quan trọng trong các tình huống đòi hỏi phản ứng nhanh hoặc khi di chuyển trên địa hình phức tạp.
Lẫy chuyển số (+) và (-) trên vô lẫy xe hơi
Nguyên Lý Hoạt Động Của Lẫy Chuyển Số
Nguyên lý hoạt động của lẫy chuyển số khá đơn giản nhưng hiệu quả. Khi người lái tác động vào lẫy (+) hoặc (-), một tín hiệu điện tử sẽ được gửi trực tiếp đến Bộ điều khiển động cơ (ECU) hoặc Bộ điều khiển hộp số (TCU) của xe. Đây là bộ não điều khiển các hoạt động của hộp số.
Sau khi nhận được tín hiệu từ lẫy chuyển số, ECU/TCU sẽ xử lý yêu cầu dựa trên các thông số hiện tại của xe như tốc độ, vòng tua máy, tải trọng, và điều kiện vận hành. Nếu việc chuyển số là an toàn và khả thi trong giới hạn hoạt động cho phép của hộp số và động cơ, bộ điều khiển sẽ ra lệnh cho hộp số thực hiện thao tác chuyển số lên hoặc xuống tương ứng. Toàn bộ quá trình này diễn ra rất nhanh chóng, mang lại phản ứng gần như tức thời cho người lái. Ngoài chế độ sử dụng độc lập, lẫy chuyển số còn thường được kích hoạt khi người lái chọn các chế độ lái như Sport (S), Sport+ hoặc Manual (M) trên cần số, cho phép kiểm soát hoàn toàn việc chuyển số trong chế độ đó.
<>Xem Thêm Bài Viết:<>- Xe ô tô Audi của nước nào? Khám phá thương hiệu đẳng cấp Đức
- Tối ưu quyền lợi bảo hiểm thân vỏ xe ô tô
- Sấy Gương Xe Ô Tô: Hướng Dẫn Chi Tiết Từ A Đến Z
- Xe Ô Tô Có Túi Khí: Bảo Vệ Toàn Diện Trên Mọi Nẻo Đường
- Cận Cảnh Yamaha Jupiter FI 2017 Với Tem Xe Độc Đáo
Minh họa nguyên lý hoạt động của lẫy chuyển số xe ô tô
Các Công Dụng Hữu Ích Của Lẫy Chuyển Số
Lẫy chuyển số không chỉ đơn thuần là một trang bị “để cho đẹp” hay chỉ dành cho xe thể thao. Nó mang lại nhiều công dụng thiết thực giúp nâng cao trải nghiệm lái và an toàn trong nhiều tình huống khác nhau.
Khi Đổ Dốc, Đổ Đèo
Một trong những ứng dụng quan trọng nhất của lẫy chuyển số là khi di chuyển xuống dốc hoặc đổ đèo. Thay vì liên tục rà phanh, gây nóng và mất hiệu quả phanh (thậm chí sôi dầu phanh), người lái có thể sử dụng lẫy (-) để giảm số. Việc về số thấp hơn sẽ tận dụng lực phanh động cơ, giúp kiểm soát tốc độ của xe một cách an toàn và hiệu quả hơn rất nhiều.
Bạn chỉ cần đẩy lẫy (-) cho đến khi cảm nhận được lực ghì của động cơ đủ để duy trì tốc độ mong muốn mà không cần dùng phanh quá nhiều. Hầu hết các xe hiện đại cho phép bạn sử dụng lẫy này ngay cả khi hộp số đang ở chế độ D (lái tự động). Khi bạn tăng ga hoặc sau một khoảng thời gian không sử dụng lẫy, xe sẽ tự động trở về chế độ chuyển số hoàn toàn tự động.
Khi Leo Dốc
Ngược lại với đổ dốc, khi cần leo dốc, đặc biệt là dốc cao hoặc khi xe đang tải nặng, việc về số thấp hơn bằng lẫy (-) sẽ giúp tăng cường mô-men xoắn và lực kéo của động cơ. Điều này giúp xe dễ dàng vượt qua con dốc mà không bị ì máy hoặc tụt tốc độ đột ngột.
Nhiều người áp dụng nguyên tắc “lên số nào, xuống số đó” khi đi đèo dốc. Điều này có nghĩa là nếu bạn phải đi ở số 3 để lên một con dốc, thì khi xuống dốc đó, bạn cũng nên duy trì ở số 3 hoặc thấp hơn để tận dụng phanh động cơ. Sử dụng lẫy chuyển số giúp bạn dễ dàng thực hiện thao tác này một cách nhanh chóng và chính xác.
Khi Vượt Xe Khác
Khi cần vượt một xe khác trên đường, việc tăng tốc nhanh và dứt khoát là rất quan trọng để đảm bảo an toàn. Sử dụng lẫy (-) để giảm một hoặc hai cấp số ngay trước khi bắt đầu thao tác vượt sẽ giúp động cơ vọt lên vòng tua cao hơn, giải phóng sức mạnh tối đa và tăng khả năng tăng tốc tức thời cho xe.
Cách này hiệu quả hơn nhiều so với việc chỉ đạp mạnh chân ga khi xe đang ở số cao. Hộp số tự động có thể cần một chút thời gian để kickdown (tự động về số khi đạp ga mạnh), trong khi sử dụng lẫy cho phép bạn chủ động kiểm soát và có được sức kéo cần thiết ngay lập tức. Tuy nhiên, việc vượt xe luôn cần tuân thủ luật giao thông và đảm bảo đủ khoảng trống an toàn. Đối với các địa hình khó khăn hơn, bạn có thể chuyển hẳn sang chế độ bán tự động (M hoặc S) để duy trì ở số thấp, kiểm soát tốc độ tốt hơn.
Hỗ Trợ Giảm Tiêu Hao Nhiên Liệu
Mặc dù nghe có vẻ mâu thuẫn, nhưng việc sử dụng lẫy chuyển số một cách thành thạo có thể góp phần vào việc tiết kiệm nhiên liệu trong một số trường hợp. Bằng cách chủ động lên số sớm hơn (sử dụng lẫy +) khi xe đã đạt đủ vận tốc và không cần nhiều sức kéo (ví dụ: khi di chuyển trên đường bằng phẳng, giữ đều ga), bạn có thể giữ cho vòng tua máy ở mức thấp hơn so với việc để hộp số tự động tự quyết định.
Đặc biệt, khi bạn nhấc chân khỏi bàn đạp ga và xe đang trôi theo quán tính, việc chủ động lên số cao nhất có thể giúp giảm thiểu lực cản của động cơ, cho phép xe lướt đi xa hơn. Điều này tận dụng tối đa quán tính và giảm thời gian động cơ phải hoạt động để duy trì tốc độ, từ đó giúp tiết kiệm xăng.
Lái xe tiết kiệm nhiên liệu hơn với lẫy chuyển số
Trên Đường Trơn Trượt
Khi di chuyển trên bề mặt trơn trượt như đường ướt, băng giá hoặc bùn lầy, việc khởi hành hoặc tăng tốc đột ngột có thể dễ gây mất kiểm soát do bánh xe bị quay trơn. Sử dụng lẫy chuyển số giúp bạn có thể chủ động vào số cao hơn (ví dụ: khởi hành ở số 2 thay vì số 1) để giảm mô-men xoắn tác động lên bánh xe.
Việc giảm lực kéo ban đầu giúp bánh xe bám đường tốt hơn và giảm nguy cơ bị trượt. Tương tự, khi cần giảm tốc độ trên đường trơn, thay vì phanh gấp dễ bị khóa bánh, bạn có thể sử dụng lẫy (-) để về số và tận dụng lực phanh động cơ một cách nhẹ nhàng và kiểm soát, giúp xe giảm tốc an toàn hơn.
Xử Lý Tình Huống Mất Phanh Khẩn Cấp
Trong trường hợp khẩn cấp và xe bị mất phanh, lẫy chuyển số có thể trở thành một công cụ cứu nguy quan trọng. Bằng cách liên tục đẩy lẫy (-) để về các cấp số thấp hơn (ví dụ: từ D về 4, rồi 3, 2, thậm chí 1), bạn sẽ tăng cường lực phanh động cơ một cách đáng kể.
Khi về số thấp, vòng tua máy tăng cao và động cơ tạo ra lực cản lớn chống lại chuyển động của xe, giúp giảm tốc độ. Mặc dù phương pháp này có thể gây tiếng ồn lớn và làm động cơ hoạt động ở vòng tua cao bất thường, nhưng nó là một biện pháp hiệu quả để làm chậm xe khi hệ thống phanh chính gặp sự cố. Điều quan trọng là phải thực hiện thao tác về số một cách dứt khoát và bình tĩnh.
Khi Đi Off-road (Đường Khó)
Đối với một số xe được trang bị lẫy chuyển số và có khả năng off-road nhẹ, lẫy có thể giúp khắc phục nhược điểm phản ứng chậm của hộp số tự động trên các địa hình phức tạp, gồ ghề. Trên đường off-road, việc kiểm soát chính xác tốc độ và mô-men xoắn là rất quan trọng.
Lẫy chuyển số cho phép người lái duy trì ở một cấp số thấp phù hợp để bò qua các chướng ngại vật hoặc lên/xuống dốc mà không bị hộp số tự động tự ý sang số lên cao khi không cần thiết. Việc kết hợp khéo léo việc về số bằng lẫy và sử dụng phanh có thể giúp kiểm soát xe tốt hơn trên các bề mặt kém ma sát hoặc không bằng phẳng. Tuy nhiên, việc sử dụng lẫy để ép hộp số hoạt động trong điều kiện khắc nghiệt đòi hỏi kỹ năng và kinh nghiệm để tránh làm quá tải hoặc gây hại cho hệ truyền động về lâu dài.
Ưu Điểm Của Lẫy Chuyển Số
Việc trang bị lẫy chuyển số trên xe hơi tự động mang lại nhiều lợi ích đáng kể cho người sử dụng.
Thứ nhất là tính tiện lợi và an toàn. Người lái có thể chuyển số mà không cần rời tay khỏi vô lăng, giữ khả năng kiểm soát lái tối ưu, đặc biệt khi di chuyển trên đường đèo dốc, vào cua hoặc trong tình huống bất ngờ. Tốc độ phản ứng cũng nhanh hơn so với việc tìm và gạt cần số truyền thống.
Thứ hai là cải thiện trải nghiệm lái. Lẫy chuyển số mang lại cảm giác lái thể thao và chủ động hơn, cho phép người lái kiểm soát vòng tua máy và cấp số theo ý muốn, phù hợp với phong cách lái cá nhân hoặc điều kiện đường sá cụ thể. Nó giúp tăng thêm sự kết nối giữa người lái và chiếc xe.
Thứ ba là khả năng hỗ trợ xử lý tình huống. Như đã đề cập, lẫy rất hữu ích khi cần sử dụng phanh động cơ để đổ đèo, vượt xe, hoặc thậm chí trong trường hợp khẩn cấp mất phanh. Khả năng chủ động lựa chọn cấp số thấp giúp tăng hiệu quả ghì tốc và đảm bảo an toàn.
Nhược Điểm Của Lẫy Chuyển Số
Bên cạnh những ưu điểm, lẫy chuyển số cũng có một số hạn chế cần lưu ý.
Đầu tiên, việc sử dụng lẫy đòi hỏi người lái phải làm quen và có kỹ năng nhất định. Sử dụng không đúng thời điểm hoặc không phù hợp với tốc độ và vòng tua máy có thể khiến xe bị giật cục, làm tăng tải cho động cơ và hộp số, thậm chí có thể gây hư hại nếu lạm dụng trong thời gian dài. Hộp số tự động được thiết kế để hoạt động tối ưu trong chế độ tự động cho hầu hết các điều kiện lái thông thường.
Thứ hai, lẫy chuyển số không mang lại cảm giác và mức độ kiểm soát hoàn toàn như hộp số sàn truyền thống với bàn đạp ly hợp. Dù cho phép chọn số, nó vẫn hoạt động trong khuôn khổ và giới hạn an toàn được lập trình sẵn của hộp số tự động. Hệ thống điều khiển điện tử vẫn có thể từ chối thực hiện lệnh chuyển số nếu nhận thấy không an toàn cho hệ truyền động (ví dụ: về số quá thấp ở tốc độ quá cao).
Cuối cùng, trên một số dòng xe phổ thông, lẫy chuyển số có thể có độ trễ nhất định giữa lúc thao tác và lúc hộp số thực sự phản ứng, không nhanh nhạy bằng các hệ thống trên xe thể thao hiệu suất cao.
Phân Biệt Lẫy Chuyển Số Và Cần Số Truyền Thống
Điểm khác biệt rõ ràng nhất giữa lẫy chuyển số và cần số truyền thống nằm ở vị trí và cách thao tác. Cần số truyền thống thường nằm ở khu vực trung tâm xe (giữa hai ghế trước hoặc trên cột lái), yêu cầu người lái rời một tay khỏi vô lăng để gạt hoặc đẩy. Việc này có thể làm giảm khả năng kiểm soát vô lăng trong tích tắc.
Ngược lại, lẫy chuyển số được đặt ngay sau vô lăng, cho phép người lái thực hiện việc lên hoặc xuống số chỉ bằng các ngón tay mà vẫn giữ chặt vô lăng bằng cả hai tay. Điều này đặc biệt hữu ích khi vào cua hoặc di chuyển trên đường quanh co, nơi việc duy trì kiểm soát lái là tối quan trọng. Về mặt kỹ thuật, cả hai đều là giao diện để điều khiển hộp số, nhưng lẫy mang lại sự tiện lợi, an toàn và cảm giác lái thể thao hơn nhờ vị trí và tốc độ thao tác nhanh gọn. Cần số truyền thống vẫn phổ biến, đặc biệt trên xe số sàn, nhưng trên xe số tự động hiện đại, lẫy chuyển số đang dần trở thành một trang bị được ưa chuộng.
Lẫy Chuyển Số Trên Các Loại Xe
Ban đầu, lẫy chuyển số thường chỉ xuất hiện trên các mẫu xe thể thao hiệu suất cao và xe đua, nơi mỗi phần trăm giây chuyển số đều có ý nghĩa. Tuy nhiên, theo thời gian, trang bị này đã dần phổ biến hơn và được tích hợp trên nhiều phân khúc xe khác nhau.
Ngày nay, bạn có thể tìm thấy lẫy chuyển số không chỉ trên các mẫu xe sang trọng, xe coupe thể thao mà còn trên nhiều dòng sedan, hatchback và SUV phổ thông sử dụng hộp số tự động (bao gồm cả hộp số biến thiên liên tục – CVT có giả lập cấp số). Sự phổ biến này cho thấy người tiêu dùng ngày càng đánh giá cao tính tiện lợi và khả năng kiểm soát tăng cường mà lẫy chuyển số mang lại trong việc lái xe hàng ngày cũng như trong các tình huống đặc biệt. Cần lưu ý rằng tính năng và độ nhạy của lẫy chuyển số có thể khác nhau đáng kể giữa các dòng xe và nhà sản xuất.
Câu Hỏi Thường Gặp (FAQs)
1. Lẫy chuyển số có sẵn trên tất cả các xe số tự động không?
Không, lẫy chuyển số là một trang bị tùy chọn hoặc tiêu chuẩn trên một số dòng xe số tự động nhất định, thường là ở các phiên bản cao cấp hoặc có thiên hướng thể thao.
2. Tôi có thể sử dụng lẫy chuyển số khi đang ở chế độ lái ‘D’ không?
Trong hầu hết các xe hiện đại, bạn có thể sử dụng lẫy chuyển số để tạm thời về số hoặc lên số khi đang ở chế độ ‘D’. Sau một khoảng thời gian không sử dụng hoặc khi tốc độ/vòng tua thay đổi, hộp số thường sẽ tự động quay trở lại chế độ ‘D’ hoàn toàn.
3. Lẫy chuyển số có giúp xe chạy nhanh hơn không?
Bản thân lẫy chuyển số không làm tăng công suất động cơ, nhưng nó giúp bạn chủ động điều chỉnh cấp số để tận dụng sức mạnh của động cơ ở vòng tua phù hợp, đặc biệt hữu ích khi cần tăng tốc tức thời để vượt xe.
4. Sử dụng lẫy chuyển số có làm hỏng hộp số không?
Nếu sử dụng đúng cách trong giới hạn an toàn của xe, lẫy chuyển số sẽ không gây hại. Tuy nhiên, việc lạm dụng hoặc về số quá thấp ở tốc độ quá cao có thể gây quá tải cho động cơ và hộp số về lâu dài.
5. Khi nào là thời điểm tốt nhất để sử dụng lẫy chuyển số?
Lẫy chuyển số đặc biệt hữu ích khi đổ đèo, leo dốc, cần tăng tốc để vượt xe, hoặc khi bạn muốn có trải nghiệm lái chủ động và thể thao hơn.
6. Lẫy chuyển số và chế độ Manual (M) khác nhau thế nào?
Chế độ Manual (M) trên cần số cho phép bạn kiểm soát hoàn toàn việc chuyển số (chỉ lên/xuống khi bạn ra lệnh, trong giới hạn cho phép). Lẫy chuyển số là giao diện để thực hiện việc chuyển số đó, và nó có thể được sử dụng để tạm thời điều khiển hộp số ngay cả khi đang ở chế độ ‘D’.
7. Việc sử dụng lẫy chuyển số có khó không?
Thao tác sử dụng lẫy khá đơn giản (chỉ cần đẩy/kéo), nhưng việc thành thạo cách sử dụng nó hiệu quả trong các tình huống lái khác nhau đòi hỏi một chút thời gian làm quen và luyện tập.
8. Lẫy chuyển số có thay thế được phanh không?
Không, lẫy chuyển số giúp tận dụng phanh động cơ để hỗ trợ giảm tốc, đặc biệt khi xuống dốc. Tuy nhiên, nó không thể thay thế hoàn toàn hệ thống phanh chính của xe.
9. Làm thế nào để biết khi nào nên lên số hay xuống số bằng lẫy?
Khi muốn tăng tốc hoặc duy trì tốc độ trên đường bằng, hãy lên số (+) để giảm vòng tua máy. Khi cần lực kéo (leo dốc, khởi hành, vượt xe) hoặc cần giảm tốc bằng động cơ (đổ dốc, đường trơn), hãy xuống số (-).
10. Lẫy chuyển số có hữu ích cho người lái mới không?
Đối với người lái mới, việc tập trung làm quen với các thao tác cơ bản và lái an toàn là quan trọng nhất. Lẫy chuyển số là một tính năng nâng cao hơn và nên được tìm hiểu cũng như sử dụng sau khi đã vững tay lái ở chế độ tự động.
Lẫy chuyển số là một công nghệ thú vị và hữu ích trên các dòng xe hơi hiện đại. Việc hiểu rõ chức năng và cách sử dụng lẫy chuyển số sẽ giúp bạn khai thác tối đa khả năng của chiếc xe, nâng cao sự an toàn và mang lại trải nghiệm lái thú vị hơn. Dù tại Brixton Việt Nam, chúng tôi chủ yếu tập trung vào thế giới xe máy, nhưng việc tìm hiểu các công nghệ tiên tiến trong ngành công nghiệp ô tô nói chung cũng là thông tin bổ ích cho những người đam mê xe cộ.
