Cần số xe ô tô là bộ phận không thể thiếu, đóng vai trò quan trọng trong việc điều khiển sức mạnh từ động cơ đến bánh xe. Hiểu rõ về cần số giúp người lái làm chủ chiếc xe hiệu quả. Bài viết này từ Brixton Việt Nam sẽ cùng bạn tìm hiểu chi tiết về cần số xe ô tô và các loại đang được sử dụng phổ biến hiện nay.
Cần số, hay còn gọi là bộ phận cần số xe ô tô, đóng vai trò trung tâm trong hệ thống truyền lực của một chiếc xe. Chức năng chính của nó là cho phép người lái lựa chọn tỷ số truyền phù hợp giữa động cơ và bánh xe. Điều này quyết định lực kéo (mô-men xoắn) và tốc độ của xe. Khi cần tăng tốc hoặc leo dốc, người lái chọn số thấp để tăng lực kéo. Khi di chuyển ở tốc độ cao trên đường bằng phẳng, số cao được sử dụng để giảm vòng tua động cơ và tiết kiệm nhiên liệu.
Ngoài việc thay đổi tốc độ và mô-men xoắn, cần số còn cho phép thay đổi chiều chuyển động của xe, bao gồm tiến (D), lùi (R), hoặc tạm thời ngắt kết nối động cơ khỏi hệ thống truyền động mà không cần tắt máy hay sử dụng bộ ly hợp (số N – trung gian). Ở một số loại xe chuyên dụng, bộ phận cần số còn có thể dẫn động lực học ra ngoài để vận hành các thiết bị phụ trợ khác. Sự phát triển của công nghệ ô tô đã mang đến nhiều loại cần số với thiết kế và cơ chế hoạt động khác nhau, đáp ứng nhu cầu đa dạng của người sử dụng.
Các loại cần số xe ô tô thông dụng
Trên thị trường xe hơi hiện nay, hai loại cần số chính mà người lái thường gặp là cần số sàn (Manual Transmission) và cần số tự động (Automatic Transmission). Mỗi loại có ưu nhược điểm riêng và mang đến trải nghiệm lái khác biệt. Việc hiểu rõ sự khác nhau giữa chúng là điều cần thiết cho bất kỳ ai điều khiển ô tô. Sự lựa chọn giữa số sàn và số tự động phụ thuộc vào sở thích cá nhân, mục đích sử dụng xe và điều kiện giao thông.
Cần số sàn (Manual Transmission)
Cần số sàn, còn gọi là hộp số tay, là loại truyền thống, đòi hỏi người lái phải thao tác thủ công hoàn toàn để chuyển đổi giữa các cấp số. Hệ thống này hoạt động dựa trên sự kết hợp giữa bộ ly hợp (côn) và cần số. Khi muốn chuyển số, người lái cần đạp chân côn để ngắt kết nối động cơ với hộp số, sau đó di chuyển cần số đến vị trí số mong muốn và nhả chân côn từ từ. Quá trình này yêu cầu sự phối hợp nhịp nhàng giữa chân côn, chân ga và tay điều khiển cần số.
Hộp số sàn thường có 4, 5 hoặc 6 số tiến và 1 số lùi (R). Ưu điểm của xe số sàn là mang lại cảm giác lái chân thực, người lái kiểm soát hoàn toàn lực kéo và vòng tua máy. Xe số sàn thường có chi phí ban đầu và bảo dưỡng thấp hơn, đồng thời tiết kiệm nhiên liệu hơn trong một số điều kiện nhất định so với các thế hệ hộp số tự động cũ. Tuy nhiên, việc điều khiển xe số sàn trong điều kiện giao thông đô thị đông đúc có thể gây mệt mỏi do phải thao tác côn – số liên tục.
<>Xem Thêm Bài Viết:<>- Kinh nghiệm chọn xe khách đi Hồ Chí Minh tiện lợi
- Vật Liệu Cách Âm SIP Russia Chống Ồn Xe Hơi
- Đánh Bóng Xe Ô Tô Bị Xước: Hướng Dẫn Chi Tiết Từ A-Z
- Sức hút vượt thời gian của xe máy điện màu trắng
- Xe Ô Tô Máy Dầu Tại Việt Nam: Tổng Quan Chi Tiết
Cần số tự động (Automatic Transmission)
Cần số tự động là lựa chọn phổ biến trên các dòng xe hiện đại, đặc biệt là ở các khu vực đô thị. Với hộp số tự động, xe sẽ tự động chuyển số dựa trên tốc độ xe và tải trọng động cơ, giải phóng người lái khỏi thao tác chân côn và chuyển số thủ công. Điều này mang lại sự tiện lợi và thoải mái đáng kể, đặc biệt khi di chuyển trong điều kiện giao thông tắc nghẽn. Các ký hiệu phổ biến trên cần số tự động bao gồm P (Park – Đỗ xe), R (Reverse – Lùi), N (Neutral – Số mo/Trung gian), D (Drive – Lái).
Ngoài các ký hiệu cơ bản, nhiều xe số tự động còn có thêm các chế độ khác như S (Sport – Thể thao) cho phép xe tăng tốc nhanh hơn, L (Low – Số thấp) hoặc B (Brake – Phanh động cơ) để hỗ trợ đổ đèo hoặc đi trong điều kiện đường xấu, hoặc chế độ M (Manual – Bán tự động) cho phép người lái tự lựa chọn cấp số bằng lẫy chuyển số sau vô lăng hoặc gạt cần số. Sự đa dạng về chế độ lái giúp hộp số tự động ngày càng linh hoạt và đáp ứng nhiều nhu cầu sử dụng khác nhau.
Các dạng cần số tự động phổ biến hiện nay
Với sự phát triển của công nghệ, cần số tự động không chỉ giới hạn ở dạng cần gạt truyền thống mà còn xuất hiện với nhiều kiểu dáng hiện đại và tiện lợi hơn. Mỗi dạng thiết kế mang lại trải nghiệm khác biệt và được trang bị tùy thuộc vào phân khúc và phong cách của từng dòng xe.
Cần gạt truyền thống: Đây là dạng phổ biến nhất, thường đặt ở bảng điều khiển trung tâm giữa hai ghế trước. Người lái thao tác bằng cách gạt cần theo các vị trí P, R, N, D. Ngày nay, nhiều xe sử dụng cần gạt điện tử (Shift-by-Wire) thay vì kết nối cơ khí, giúp thao tác nhẹ nhàng hơn và đôi khi có thiết kế gọn gàng hơn.
Cần số xe ô tô dạng cần gạt phổ biến
Núm xoay: Thường thấy trên các dòng xe hạng sang hoặc xe có thiết kế nội thất tối giản. Cần số dạng núm xoay có tính thẩm mỹ cao, gọn gàng và thường tự động trồi lên khi xe khởi động và hạ xuống khi tắt máy. Việc chuyển số chỉ đơn giản là xoay núm đến vị trí mong muốn. Dạng này giúp tiết kiệm không gian đáng kể ở khu vực điều khiển trung tâm.
Nút bấm: Một số ít dòng xe sử dụng cần số dạng nút bấm. Các nút P, R, N, D được bố trí trên bảng điều khiển hoặc khu vực trung tâm. Dạng này mang lại sự hiện đại, độc đáo và giải phóng không gian cho các tiện ích khác. Tuy nhiên, người lái cần làm quen để tránh nhầm lẫn khi thao tác nhanh, đặc biệt trong các tình huống khẩn cấp.
Lẫy chuyển số sau vô lăng (Paddle Shifters): Mặc dù không phải là một “cần số” theo đúng nghĩa đen, lẫy chuyển số thường đi kèm với hộp số tự động có chế độ bán tự động (M). Chúng cho phép người lái tự lên/xuống số mà không cần dùng đến cần số chính, mang lại cảm giác lái thể thao và chủ động hơn, đặc biệt khi vượt xe hoặc đi trên đường đèo dốc. Lẫy “+” thường dùng để tăng số, lẫy “-” dùng để giảm số.
Lẫy chuyển số sau vô lăng trên xe ô tô
Lưu ý quan trọng khi sử dụng cần số xe ô tô
Việc sử dụng cần số đúng cách không chỉ đảm bảo an toàn khi lái xe mà còn giúp kéo dài tuổi thọ cho hộp số. Dù là số sàn hay số tự động, người lái đều cần nắm vững những nguyên tắc cơ bản.
Đối với xe số sàn, luôn đạp hết chân côn khi chuyển số để tránh làm hỏng bánh răng trong hộp số. Tránh “rê côn” (đạp nửa côn) quá lâu vì sẽ gây mòn nhanh đĩa côn và bộ phận chịu nhiệt của hệ thống côn. Khi dừng đèn đỏ, nên về số N và nhả hết côn thay vì giữ nguyên số và đạp côn liên tục, điều này giúp giảm tải cho hệ thống và chân người lái.
Đối với xe số tự động, tuyệt đối không chuyển từ D sang R hoặc ngược lại khi xe đang di chuyển. Luôn dừng hẳn xe trước khi thao tác các vị trí P, R, N, D. Khi dừng tạm thời (ví dụ: chờ đèn đỏ ngắn), có thể giữ nguyên số D và đạp phanh; tuy nhiên, nếu dừng lâu hơn, nên chuyển về N hoặc P và kéo phanh tay để giảm tải cho hộp số và hệ thống phanh, đồng thời giúp chân nghỉ ngơi. Không nên về số N khi đang đổ đèo vì sẽ làm mất khả năng phanh động cơ, khiến xe trôi nhanh hơn và dồn toàn bộ tải trọng phanh lên hệ thống phanh chính, rất nguy hiểm và dễ gây cháy phanh.
Câu hỏi thường gặp về cần số xe ô tô
Số N trên cần số tự động có ý nghĩa gì?
Số N (Neutral) trên cần số tự động là vị trí trung gian hoặc số “mo”. Khi ở vị trí này, động cơ sẽ ngắt kết nối với hệ thống truyền lực, cho phép các bánh xe quay tự do mà không nhận lực từ động cơ. Vị trí N thường được sử dụng khi dừng xe trong thời gian ngắn, đỗ xe tạm thời trên mặt phẳng, hoặc khi cần kéo xe (trong một số trường hợp và với tốc độ giới hạn).
Có nên về số N khi xe đang đổ dốc hoặc đi trên đường thẳng để tiết kiệm xăng?
Không nên. Mặc dù việc về số N khi xe đang chạy theo quán tính có thể có vẻ tiết kiệm một chút nhiên liệu, nhưng nó cực kỳ nguy hiểm. Khi ở số N, bạn mất khả năng phanh động cơ, khiến xe khó kiểm soát tốc độ hơn, đặc biệt khi đổ dốc. Hơn nữa, các hệ thống hỗ trợ lái như ABS, cân bằng điện tử (ESC) cũng có thể không hoạt động hiệu quả khi xe ở số N. Với các xe phun xăng điện tử hiện đại, khi bạn nhả chân ga và để xe ở số D (hoặc số tương ứng), hệ thống sẽ tự động cắt nhiên liệu đến động cơ, giúp tiết kiệm xăng hiệu quả và an toàn hơn nhiều so với việc về số N.
Cần lưu ý gì để bảo dưỡng cần số xe ô tô?
Để giữ cho hệ thống cần số và hộp số hoạt động bền bỉ, quan trọng nhất là sử dụng cần số đúng cách như đã đề cập ở trên (đạp hết côn với số sàn, dừng hẳn xe trước khi chuyển P/R/D với số tự động). Ngoài ra, cần tuân thủ lịch bảo dưỡng định kỳ của nhà sản xuất, kiểm tra và thay dầu hộp số đúng loại và đúng thời điểm. Nếu phát hiện các dấu hiệu bất thường như khó chuyển số, tiếng ồn lạ, rung giật khi chuyển số, cần đưa xe đến các trung tâm dịch vụ uy tín để kiểm tra kịp thời.
Hiểu rõ về cần số xe ô tô và cách hoạt động của nó là kiến thức cơ bản nhưng vô cùng quan trọng đối với mỗi người lái. Dù bạn chọn xe số sàn để trải nghiệm cảm giác lái chân thực hay xe số tự động để tận hưởng sự tiện lợi, việc nắm vững các nguyên tắc sử dụng cần số sẽ giúp bạn lái xe an toàn, hiệu quả và bảo vệ chiếc xe của mình. Hy vọng những thông tin trên từ Brixton Việt Nam đã mang đến cho bạn cái nhìn tổng quan và hữu ích về bộ phận quan trọng này.
