Hệ thống dẫn động xe 2 cầu, hay còn được biết đến với tên gọi dẫn động 4 bánh (4WD/AWD), đóng vai trò quan trọng trong việc nâng cao khả năng vận hành của phương tiện trên nhiều loại địa hình khác nhau. Công nghệ này mang lại độ bám đường và sự ổn định vượt trội, giúp người lái tự tin hơn khi đối mặt với những điều kiện đường sá phức tạp.
Cơ chế hoạt động cơ bản của xe 2 cầu
Hệ thống dẫn động xe 2 cầu phân phối lực kéo đến cả bốn bánh xe thay vì chỉ hai bánh như trên các phương tiện dẫn động một cầu thông thường (FWD hoặc RWD). Điều này được thực hiện thông qua một hệ thống phức tạp gồm hộp số phụ (transfer case) và các bộ vi sai (differentials). Khi cả bốn bánh đều nhận được lực kéo, khả năng bám đường của xe tăng lên đáng kể, giúp xe dễ dàng vượt qua các chướng ngại vật, di chuyển trên bề mặt trơn trượt hoặc địa hình gồ ghề.
Hộp số phụ là bộ phận cốt lõi trên các loại xe dẫn động hai cầu. Nó nhận lực từ hộp số chính và phân chia lực này đến cầu trước và cầu sau. Trên các hệ thống 4WD bán thời gian truyền thống, hộp số phụ còn cho phép người lái lựa chọn các chế độ dẫn động khác nhau như 2H (dẫn động cầu sau), 4H (dẫn động 4 bánh tốc độ cao) và 4L (dẫn động 4 bánh tốc độ thấp).
Bộ vi sai là một cơ cấu cho phép các bánh xe trên cùng một trục (hoặc giữa các trục trên xe AWD) quay ở tốc độ khác nhau khi xe vào cua. Điều này là cần thiết vì khi vào cua, bánh xe phía ngoài cần quay nhanh hơn bánh xe phía trong để di chuyển quãng đường dài hơn. Tuy nhiên, trên địa hình khó, bộ vi sai tiêu chuẩn có thể khiến toàn bộ lực kéo tập trung vào bánh xe bị mất độ bám, làm xe bị kẹt. Để khắc phục, nhiều xe 2 cầu trang bị thêm bộ khóa vi sai (differential lock) hoặc hệ thống vi sai chống trượt giới hạn (limited-slip differential).
Phân biệt hệ dẫn động 4WD bán thời gian và toàn thời gian
Phân loại hệ dẫn động xe 2 cầu: AWD và 4WD
Thị trường xe hơi hiện nay phổ biến hai loại hệ thống dẫn động xe 2 cầu chính là AWD (All-Wheel Drive) và 4WD (Four-Wheel Drive, hay còn gọi là 4×4). Mặc dù cùng truyền lực tới cả bốn bánh, cơ chế hoạt động và mục đích sử dụng của chúng có sự khác biệt rõ rệt.
<>Xem Thêm Bài Viết:<>- Hướng dẫn đơn giản đặt vé xe đi Quảng Nam
- Combo Sub Nakamichi & Treble DB: Nâng Tầm Âm Thanh Xe Hơi
- Hướng Dẫn Sử Dụng Xe 50cc An Toàn Và Hiệu Quả
- Hiệp hội Xe Ô tô Việt Nam: Định Hướng Phát Triển Xe Điện
- Báo giá sửa xe ô tô: Toàn diện và minh bạch
Hệ thống AWD là hệ thống dẫn động toàn thời gian, tức là lực kéo luôn được phân phối đến cả bốn bánh xe trong mọi điều kiện hoạt động. Hệ thống AWD thường sử dụng bộ vi sai trung tâm để phân chia lực kéo giữa cầu trước và cầu sau một cách tự động, có thể điều chỉnh tỷ lệ phân bổ tùy theo điều kiện đường sá và độ bám của từng bánh. AWD thường được thiết kế để cải thiện độ bám và sự ổn định trên đường nhựa, đặc biệt trong điều kiện thời tiết xấu như mưa hoặc tuyết.
Ngược lại, hệ thống 4WD (thường là loại bán thời gian – Part-Time 4WD) cho phép người lái lựa chọn giữa chế độ dẫn động hai bánh (thường là cầu sau – 2H) và các chế độ dẫn động bốn bánh (4H và 4L). Trên loại 4WD bán thời gian, hộp số phụ không có bộ vi sai trung tâm, nghĩa là khi ở chế độ 4H hoặc 4L, cầu trước và cầu sau bị khóa cứng với nhau, buộc chúng phải quay cùng tốc độ. Điều này tạo ra lực kéo tối đa trên địa hình trơn trượt hoặc gồ ghề nhưng lại gây hiện tượng “bó cứng” (drivetrain binding) trên mặt đường khô ráo, có độ bám cao. Do đó, 4WD bán thời gian chủ yếu dành cho mục đích off-road hoặc di chuyển trên địa hình cực khó.
Hướng dẫn sử dụng các chế độ dẫn động trên xe 2 cầu
Việc sử dụng đúng các chế độ dẫn động trên xe 2 cầu, đặc biệt là loại 4WD bán thời gian, là cực kỳ quan trọng để đảm bảo hiệu quả vận hành và độ bền cho hệ thống.
Đối với xe trang bị hệ thống AWD toàn thời gian, việc sử dụng thường đơn giản hơn vì hệ thống hoạt động tự động. Tuy nhiên, nếu xe có trang bị khóa vi sai trung tâm hoặc các chế độ lái đặc biệt cho địa hình (ví dụ: chế độ tuyết, cát, đá), người lái nên tìm hiểu kỹ trong sách hướng dẫn để biết cách kích hoạt chúng khi cần thiết. Khóa vi sai trung tâm (nếu có) chỉ nên được sử dụng trên địa hình cực trơn trượt hoặc gồ ghề, nơi cần lực kéo đồng đều giữa hai cầu.
Với xe sử dụng hệ dẫn động 4WD bán thời gian, người lái cần chủ động chuyển đổi giữa các chế độ:
- Chế độ 2H (dẫn động 2 bánh tốc độ cao): Sử dụng cho điều kiện đường sá thông thường, khô ráo. Đây là chế độ tiết kiệm nhiên liệu nhất.
- Chế độ 4H (dẫn động 4 bánh tốc độ cao): Sử dụng khi di chuyển trên các bề mặt có độ bám thấp như đường đất, cát lún nhẹ, đường ướt hoặc có tuyết mỏng, với tốc độ vừa phải (thường dưới 80-100 km/h tùy xe). Hầu hết các xe 4WD hiện đại cho phép chuyển từ 2H sang 4H khi xe đang di chuyển ở tốc độ thấp nhất định (Shift-on-the-fly).
- Chế độ 4L (dẫn động 4 bánh tốc độ thấp): Sử dụng cho các tình huống địa hình cực kỳ khó khăn như leo dốc đá, xuống dốc gắt, vượt qua vũng lầy sâu, hoặc cần lực kéo tối đa ở tốc độ rất chậm. Khi chuyển sang 4L, tỷ số truyền được giảm xuống, giúp xe có lực kéo lớn hơn nhưng tốc độ tối đa bị hạn chế đáng kể. Việc chuyển sang và ra khỏi chế độ 4L thường yêu cầu xe phải dừng hẳn hoặc di chuyển cực kỳ chậm và có thể cần thực hiện theo các bước cụ thể trong sách hướng dẫn.
Hướng dẫn sử dụng các chế độ 4H và 4L trên xe 2 cầu
Những lưu ý quan trọng khi điều khiển xe 2 cầu
Để vận hành xe 2 cầu an toàn và hiệu quả, có một số nguyên tắc quan trọng mà người lái cần nắm vững. Tuyệt đối không sử dụng chế độ dẫn động 4 bánh (4H hoặc 4L) của hệ thống 4WD bán thời gian trên mặt đường khô ráo, có độ bám cao như đường nhựa bình thường. Như đã giải thích, việc này sẽ gây ra hiện tượng “bó cứng” hệ truyền động, tạo áp lực lớn lên các bộ phận như hộp số phụ, trục các đăng, vi sai, dẫn đến hư hỏng nghiêm trọng và khó lái, đặc biệt khi vào cua.
Khi di chuyển trên địa hình khó, hãy luôn giữ tốc độ chậm và ổn định. Hệ dẫn động 4 bánh cung cấp lực kéo tốt hơn, nhưng nó không làm tăng khả năng phanh hoặc khả năng bám đường khi vào cua ở tốc độ cao trên bề mặt trơn trượt. Trọng tâm của nhiều xe 2 cầu, đặc biệt là các dòng SUV hoặc bán tải, thường cao hơn xe sedan thông thường, khiến chúng dễ bị lật hơn khi vào cua gấp hoặc di chuyển trên địa hình nghiêng.
Việc kiểm tra lốp xe cũng rất quan trọng. Áp suất lốp phù hợp với địa hình sẽ giúp tăng cường độ bám. Đối với xe AWD, việc sử dụng bốn lốp cùng loại, cùng kích thước và cùng độ mòn là điều bắt buộc, vì sự khác biệt về đường kính lốp có thể gây áp lực không cần thiết lên bộ vi sai trung tâm. Cuối cùng, luôn thắt dây an toàn cho tất cả mọi người trên xe và giữ tư thế lái thoải mái, kiểm soát vô lăng chắc chắn nhưng không quá cứng nhắc, sẵn sàng phản ứng với những rung động hoặc giật từ bánh xe khi vượt chướng ngại vật.
Những lưu ý an toàn khi điều khiển xe 2 cầu trên địa hình khó
Lợi ích vượt trội của xe 2 cầu
Sở hữu một chiếc xe 2 cầu mang lại nhiều lợi ích đáng kể, đặc biệt đối với những người thường xuyên di chuyển trong điều kiện đường sá khắc nghiệt hoặc có sở thích khám phá địa hình. Lợi ích rõ ràng nhất là khả năng bám đường được cải thiện đáng kể. Khi lực kéo được phân bổ đều cho cả bốn bánh, xe ít bị mất lái, trượt bánh hoặc sa lầy trên các bề mặt trơn trượt như bùn, cát, sỏi, hoặc đường ngập nước. Điều này không chỉ giúp xe di chuyển dễ dàng hơn mà còn tăng cường sự an toàn cho người ngồi trên xe.
Ngoài ra, xe 2 cầu thường có khả năng vượt địa hình ấn tượng. Các chế độ 4H và 4L trên xe 4WD, cùng với khả năng khóa vi sai (nếu có), cho phép xe bò qua những đoạn đường gồ ghề, dốc cao, hoặc vật cản mà xe một cầu không thể làm được. Hệ thống dẫn động toàn thời gian (AWD) cũng giúp cải thiện tính năng lái và độ ổn định khi di chuyển ở tốc độ cao hoặc vào cua, mang lại cảm giác an toàn và kiểm soát tốt hơn. Đối với mục đích kéo rơ-moóc hoặc chở tải nặng, lực kéo bổ sung từ hệ dẫn động 4 bánh cũng giúp xe khởi hành và di chuyển dễ dàng hơn.
Bảo dưỡng cơ bản cho hệ dẫn động xe 2 cầu
Giống như bất kỳ bộ phận cơ khí phức tạp nào khác trên xe, hệ dẫn động xe 2 cầu cũng cần được bảo dưỡng định kỳ để đảm bảo hoạt động trơn tru và bền bỉ. Việc bỏ qua công tác bảo dưỡng có thể dẫn đến hỏng hóc tốn kém.
Một trong những hạng mục bảo dưỡng quan trọng nhất là kiểm tra và thay thế dầu cho hộp số phụ (transfer case) và các bộ vi sai (cầu trước, cầu sau, và vi sai trung tâm nếu có). Các loại dầu này bôi trơn và làm mát các bánh răng hoạt động dưới tải trọng lớn. Tuân thủ lịch thay dầu được khuyến cáo trong sách hướng dẫn sử dụng của xe là điều cần thiết. Ngoài ra, cần thường xuyên kiểm tra dưới gầm xe để phát hiện sớm các dấu hiệu rò rỉ dầu ở các bộ phận của hệ dẫn động 4 bánh. Các vết dầu loang có thể là dấu hiệu của phớt hoặc gioăng bị hỏng.
Kiểm tra trục các đăng (driveshaft) và các khớp nối (U-joint) cũng là một phần của quy trình bảo dưỡng. Đảm bảo các khớp nối được bôi trơn đầy đủ (nếu có vú mỡ) và không có dấu hiệu lỏng lẻo hoặc hư hỏng. Cuối cùng, luôn đảm bảo áp suất lốp đúng theo khuyến cáo và kiểm tra độ mòn của lốp định kỳ. Đặc biệt với xe AWD, việc sử dụng lốp mòn không đều có thể gây căng thẳng cho hệ thống dẫn động.
Câu hỏi thường gặp về xe 2 cầu
Hệ dẫn động 4WD và AWD khác nhau như thế nào?
4WD (Four-Wheel Drive) thường là hệ thống bán thời gian, cho phép người lái lựa chọn giữa 2 bánh và 4 bánh, chủ yếu dùng cho off-road và không nên dùng trên đường khô ráo. AWD (All-Wheel Drive) là hệ thống toàn thời gian, luôn truyền lực đến cả bốn bánh một cách tự động, dùng để cải thiện độ bám trên đường nhựa trơn trượt và các điều kiện thời tiết xấu.
Khi nào tôi nên sử dụng chế độ 4H trên xe 4WD bán thời gian?
Bạn nên sử dụng chế độ 4H khi di chuyển trên các bề mặt có độ bám thấp như đường đất, cát, sỏi, hoặc đường nhựa ẩm ướt, có tuyết nhẹ. Chế độ này cung cấp lực kéo tốt hơn ở tốc độ vừa phải.
Chế độ 4L dùng để làm gì và khi nào sử dụng?
Chế độ 4L (Low Range) dùng để cung cấp lực kéo tối đa ở tốc độ rất chậm. Nó phù hợp cho các tình huống địa hình cực kỳ khó khăn như leo/xuống dốc đá gắt, vượt vũng lầy sâu, hoặc di chuyển trên địa hình cực gồ ghề.
Tôi có thể lái xe 4WD bán thời gian ở chế độ 4H trên đường nhựa khô ráo không?
Tuyệt đối không nên. Sử dụng chế độ 4H hoặc 4L trên đường nhựa khô ráo sẽ gây ra hiện tượng bó cứng hệ truyền động, làm mài mòn các bộ phận và khó điều khiển xe, đặc biệt khi vào cua.
Có cần dừng xe để chuyển sang chế độ 4L không?
Trong hầu hết các trường hợp, bạn cần dừng xe hoàn toàn hoặc di chuyển ở tốc độ cực kỳ chậm (thường dưới 5 km/h) và thực hiện theo các bước cụ thể trong sách hướng dẫn của xe để chuyển sang hoặc ra khỏi chế độ 4L. Việc chuyển chế độ 4H từ 2H có thể thực hiện khi xe đang di chuyển (shift-on-the-fly) ở tốc độ cho phép.
Nắm vững kiến thức về xe 2 cầu không chỉ giúp bạn khai thác tối đa khả năng của phương tiện trên mọi địa hình mà còn đảm bảo an toàn cho bản thân và người đồng hành. Hy vọng những thông tin này hữu ích cho bạn. Truy cập website Brixton Việt Nam để cập nhật thêm nhiều kiến thức thú vị về thế giới xe.
