Sự phát triển không ngừng của ngành công nghiệp ô tô đã kéo theo những cải tiến vượt bậc trong thiết kế và công nghệ. Hệ thống truyền động tự động ngày càng chiếm ưu thế, mang lại sự tiện lợi tối đa cho người lái. Đi cùng với đó, bộ phận điều khiển hộp số là cần số tự động cũng trở nên đa dạng hơn về hình thức và cách thức hoạt động. Từ những thiết kế quen thuộc đến các giải pháp hiện đại, cần số không chỉ là công cụ chuyển số mà còn góp phần định hình trải nghiệm và thẩm mỹ nội thất của chiếc xe.
Bộ chuyển số, hay còn gọi là cần số trên ô tô, là giao diện chính cho phép người lái tương tác với hộp số. Chức năng cơ bản của nó là chọn các chế độ lái khác nhau như Park (Đỗ), Reverse (Lùi), Neutral (Số mo), Drive (Số tiến) và đôi khi là các chế độ giới hạn số hoặc bán tự động. Theo thời gian, cùng với sự tiến bộ của công nghệ hộp số và hệ thống điện tử, các nhà sản xuất đã sáng tạo ra nhiều kiểu cần số tự động khác nhau nhằm tối ưu không gian, nâng cao tính thẩm mỹ và mang lại trải nghiệm sử dụng ngày càng thuận tiện. Chúng ta cùng điểm qua những loại cần số tự động phổ biến nhất trên thị trường hiện nay.
Cần số tự động – Khái niệm và vai trò
Về cơ bản, cần số tự động là một bộ phận cơ khí hoặc điện tử kết nối với hộp số, cho phép người lái lựa chọn chế độ vận hành mong muốn. Trên xe số sàn, cần số điều khiển trực tiếp việc chuyển đổi các cặp bánh răng trong hộp số thông qua ly hợp. Tuy nhiên, với hộp số tự động, vai trò của cần số (hoặc bộ chọn số) chủ yếu là gửi tín hiệu đến bộ điều khiển hộp số (TCU – Transmission Control Unit) để hệ thống tự động thực hiện việc chuyển đổi tỷ số truyền phù hợp.
Sự thay đổi này đã mở ra kỷ nguyên của các loại cần số không còn phụ thuộc hoàn toàn vào kết nối cơ khí vật lý, tạo điều kiện cho sự ra đời của công nghệ “shift-by-wire” (chuyển số bằng dây điện). Công nghệ này cho phép các nhà thiết kế xe đặt bộ chọn số ở nhiều vị trí khác nhau trong khoang lái, không bị giới hạn bởi vị trí hộp số vật lý. Điều này mang lại sự linh hoạt đáng kể trong thiết kế nội thất, giúp tối ưu hóa không gian và tạo ra những kiểu dáng cần số độc đáo, phù hợp với triết lý thiết kế của từng dòng xe, từ xe phổ thông đến xe sang hay xe thể thao hiệu suất cao.
Phân loại các dạng cần số tự động phổ biến
Thị trường ô tô hiện đại chứng kiến sự xuất hiện của nhiều kiểu cần số tự động khác nhau, mỗi loại đều có những đặc điểm thiết kế và cách sử dụng riêng biệt. Dưới đây là những dạng phổ biến nhất mà bạn có thể bắt gặp trên các dòng xe ngày nay.
Cần số dạng cần gạt truyền thống: Biểu tượng quen thuộc
Đây là kiểu thiết kế cần số tự động được sử dụng rộng rãi nhất trên toàn cầu và đã tồn tại trong nhiều thập kỷ. Cần số dạng cần gạt thường được đặt ở vị trí trung tâm, giữa hai ghế trước, hoặc đôi khi được tích hợp vào bảng điều khiển trung tâm hoặc trụ lái. Đặc điểm nhận dạng của nó là một cần kim loại hoặc nhựa dài, người lái dùng tay để di chuyển cần này qua các vị trí P, R, N, D và các số hoặc chế độ khác.
<>Xem Thêm Bài Viết:<>- Cập nhật VinFast VF 8 2024: Công nghệ và màu sắc mới
- Cách Kiểm Tra Định Vị Xe Ô Tô Chuẩn Xác Nhất
- Phân tích chi tiết **xe Janus 2022 giá bao nhiêu**
- Thuê Xe Ô Tô Tự Lái Tại Mỹ: Cẩm Nang Toàn Diện
- Tìm hiểu **bảo hiểm 2 chiều xe ô tô** chi tiết
Cần số tự động dạng cần gạt truyền thống trên ô tô
Cần số dạng cần gạt có thể hoạt động dựa trên nguyên tắc cơ học hoặc điện tử. Với loại cơ học, người lái cần nhấn hoặc bóp một nút/lẫy khóa trên cần số để nhả chốt hãm trước khi di chuyển cần đến vị trí mong muốn. Đối với loại điện tử, thao tác thường đơn giản hơn nhiều, đôi khi chỉ cần đẩy nhẹ hoặc kéo cần số là đủ để thay đổi chế độ, nhờ tín hiệu điện tử được gửi đến hộp số. Sự quen thuộc và tính trực quan là ưu điểm lớn của loại cần số này, giúp người lái dễ dàng làm quen và thao tác mà không cần mất nhiều thời gian suy nghĩ.
Cần số dạng núm xoay: Nâng tầm sang trọng
Phổ biến trên các dòng xe hạng sang hoặc cao cấp, cần số tự động dạng núm xoay mang đến vẻ ngoài tối giản và tinh tế cho khoang nội thất. Đúng như tên gọi, bộ chọn số này có hình dạng một núm tròn, người lái chỉ cần xoay nhẹ núm đến vị trí các chế độ (P, R, N, D) được đánh dấu xung quanh. Một số thiết kế còn cho phép núm xoay tự động thụt xuống khi xe tắt máy, tạo bề mặt phẳng và gọn gàng hơn.
Thiết kế cần số tự động dạng núm xoay trên xe sang
Ưu điểm lớn nhất của cần số dạng núm xoay là khả năng tiết kiệm không gian đáng kể trên bệ trung tâm, tạo điều kiện cho việc bố trí thêm hộc đựng đồ hoặc các nút điều khiển khác. Nó cũng góp phần tạo nên một phong cách thiết kế hiện đại và khác biệt. Tuy nhiên, do cách thao tác khác biệt so với cần gạt truyền thống, người dùng mới có thể cần một khoảng thời gian để làm quen và đôi khi cần nhìn xuống để đảm bảo chọn đúng chế độ, đặc biệt là khi cần thao tác nhanh. Mặc dù vậy, khi đã thành thạo, nhiều người đánh giá cần số dạng núm xoay rất tiện dụng và thoải mái.
Cần số dạng nút bấm: Tối ưu không gian nội thất
Cần số dạng nút bấm là một trong những hình thức bộ chọn số tự động xuất hiện khá sớm, thậm chí từ những năm 1950 trên một số mẫu xe Mỹ. Ngày nay, thiết kế này được tái sử dụng và cải tiến, xuất hiện trên nhiều dòng xe hiện đại, từ sedan, SUV cho đến các mẫu xe thể thao. Đặc điểm nổi bật là các chế độ P, R, N, D được thể hiện bằng các nút bấm riêng biệt.
Hệ thống cần số tự động dạng nút bấm trên bảng điều khiển
Loại cần số tự động này mang lại lợi ích lớn nhất là tối ưu hóa không gian trên bảng điều khiển trung tâm hoặc bệ tì tay. Vị trí của các nút bấm có thể khác nhau tùy từng hãng xe, có thể nằm theo hàng ngang, hàng dọc hoặc bố trí theo một cụm nhất định. Với thiết kế các nút bấm có kích thước hoặc hình dạng khác nhau, người lái có thể phân biệt bằng cảm giác khi đã quen. Công nghệ hiện đại cũng đảm bảo an toàn, ví dụ như hệ thống sẽ không cho phép chuyển sang số R khi xe đang chạy với tốc độ tiến đáng kể, ngăn ngừa thao tác nhầm nguy hiểm. Tuy nhiên, với những người quen thao tác dứt khoát như cần gạt, việc chuyển đổi giữa các chế độ nhanh chóng bằng nút bấm có thể cần một thời gian để thích nghi.
Cần số tích hợp sau vô lăng: Tiện lợi và hiện đại
Khác với lẫy chuyển số (paddle shifter) thường chỉ dùng để lên/xuống số khi chuyển sang chế độ bán tự động hoặc thể thao, loại cần số tự động tích hợp sau vô lăng là một bộ chọn số đầy đủ chức năng. Nó thường có hình dạng một cần nhỏ nằm ở phía bên phải hoặc cả hai bên trụ lái, ngay sau vô lăng.
Vị trí cần số tự động tích hợp phía sau vô lăng
Người lái chỉ cần “gẩy” nhẹ cần này lên hoặc xuống hoặc bấm vào đầu cần để lựa chọn các chế độ P, R, N, D. Thông tin về chế độ số hiện tại thường được hiển thị rõ ràng trên màn hình thông tin sau vô lăng hoặc màn hình trung tâm, giúp người lái dễ dàng quan sát mà không cần rời mắt khỏi đường. Ưu điểm của thiết kế này là các thao tác chuyển số được thực hiện ngay gần tay lái, rất tiện lợi và trực quan. Nó cũng giải phóng hoàn toàn không gian trên bệ trung tâm, tạo cảm giác thoáng đãng và hiện đại cho khoang cabin. Đây là xu hướng được nhiều nhà sản xuất áp dụng trên các mẫu xe điện và xe hybrid hiện đại.
Xu hướng phát triển của cần số tự động trong tương lai
Với sự tiến bộ của công nghệ “shift-by-wire” và sự phổ biến của xe điện, vai trò và hình thức của cần số tự động đang tiếp tục thay đổi. Trên nhiều mẫu xe điện, cần số truyền thống đã biến mất hoàn toàn, thay vào đó là các nút bấm gọn gàng hoặc thậm chí là lẫy gạt nhỏ trên bảng điều khiển hoặc sau vô lăng. Một số nhà sản xuất còn tích hợp việc lựa chọn chế độ lái vào màn hình cảm ứng trung tâm, mặc dù giải pháp này có thể gây tranh cãi về tính an toàn khi thao tác lúc đang lái xe.
Tương lai của bộ chọn số có thể sẽ hướng tới sự đơn giản hóa tối đa, hoặc thậm chí là tự động hóa hoàn toàn trong bối cảnh xe tự hành ngày càng phát triển. Công nghệ nhận diện giọng nói hoặc cử chỉ cũng có tiềm năng được tích hợp để điều khiển các chức năng của hộp số. Dù ở hình thức nào, mục tiêu cuối cùng vẫn là mang lại trải nghiệm lái xe an toàn, tiện lợi và ngày càng thông minh hơn cho người dùng.
Các câu hỏi thường gặp về cần số tự động
Hỏi: Cần số tự động khác gì cần số sàn?
Đáp: Cần số sàn yêu cầu người lái dùng chân côn để ngắt truyền động và dùng tay để trực tiếp chuyển đổi các bánh răng trong hộp số. Cần số tự động cho phép xe tự động thay đổi tỷ số truyền phù hợp với tốc độ và tải trọng, người lái chỉ cần chọn chế độ lái mong muốn (tiến, lùi, đỗ…). Thao tác đơn giản hơn rất nhiều, đặc biệt khi di chuyển trong đô thị đông đúc.
Hỏi: Các ký hiệu trên cần số tự động có ý nghĩa gì?
Đáp: Các ký hiệu phổ biến nhất là P (Park – Đỗ xe, khóa hộp số), R (Reverse – Lùi xe), N (Neutral – Số mo, ngắt truyền động), D (Drive – Lái xe, chế độ tiến bình thường). Một số xe có thêm S (Sport – Thể thao), L (Low – Số thấp), hoặc các số giới hạn (1, 2, 3) để người lái chủ động hơn.
Hỏi: Có nên về số N khi dừng đèn đỏ không?
Đáp: Đối với hộp số tự động hiện đại, không nhất thiết phải về số N khi dừng đèn đỏ ngắn. Bạn có thể giữ nguyên số D và đạp phanh. Tuy nhiên, nếu dừng lâu hơn (ví dụ: tắc đường dài), về số N có thể giúp giảm tải cho hộp số và động cơ. Tuyệt đối không về số N khi xe đang chạy ở tốc độ cao.
Hỏi: Làm thế nào để sử dụng chế độ bán tự động trên xe số tự động (nếu có)?
Đáp: Nhiều xe số tự động có chế độ bán tự động (thường ký hiệu là M hoặc +/- hoặc tích hợp trên lẫy chuyển số sau vô lăng). Để sử dụng, chuyển cần số sang vị trí M hoặc sử dụng lẫy. Sau đó, dùng lẫy hoặc cần số để chủ động lên (+) hoặc xuống (-) số theo ý muốn, giống như lái xe số sàn nhưng không cần dùng côn.
Hy vọng qua bài viết này, bạn đọc đã có cái nhìn tổng quan hơn về sự đa dạng và phát triển của các loại cần số tự động trên thị trường ô tô hiện nay. Việc lựa chọn loại cần số phù hợp tùy thuộc vào sở thích cá nhân và mục đích sử dụng. Tiếp tục theo dõi các bài viết khác từ Brixton Việt Nam để cập nhật thêm nhiều thông tin hữu ích về thế giới xe cộ.
